Bàn về hào ám động

Ám động là một khái niệm nhiều người mới học Dịch nhầm lẫn. Bởi chữ “động” nên có người thậm chí còn gán cho hào ám động khả năng biến hóa như hào động.
Hào ám động là gì? Là khi hào tĩnh nào đó được vượng tướng, được hào động sinh, lại gặp nhật thần xung thì gọi là ám động. Ví dụ: trong tháng tỵ, hào ngọ hỏa được vượng khí, trong ngày tý xung ngọ thì ngọ là hào ám động. Ám động ở đây chỉ tính chất vận động xuất hiện bất ngờ, kiểu: “phúc đến lúc nào không biết, họa đến lúc nào không hay”.
Tại sao lại như vậy? Vì hào được vượng tướng là có lực, nhưng nếu hào đó là hào tĩnh thì không hoàn toàn phát huy hết được được năng lực đó, có thể minh họa giống như một ông nông dân mang thóc ra sân phơi, trời sắp mưa mà ông ta đang say giấc ngủ, nhật thần đến xung, xung thường dễ hiểu là một sự xấu, nhưng trong trường hợp này giống như có một đứa bé đến lay mãi không dậy bèn dội nước vào mặt vậy, ông nông dân tuy bị phá giấc nhưng có thể dậy để làm việc phải làm, phát huy được năng lực vốn có.
Ám động giống như một loại thần sát.
Quẻ Dịch từ khi phát triển đến sáu hào, thì chỉ dựa sáu hào tĩnh hay động để luận cát hung. Còn có thể dụng cả các ứng sự bên ngoài vào trong quẻ để đoán, như sự vận động, môi trường của người gieo quẻ, người đoán quẻ…v.v trong sách Mai Hoa Dịch Số vẫn còn viết phần Tam yếu, Thập ứng để bổ túc cho việc này. Khi Kinh Phòng công bố thuyết nạp giáp, trang chi hào, an cho mỗi hào trong quẻ một địa chi, từ đó tăng thêm sự kết hợp gắn bó giữa quẻ dịch và thiên văn, lịch pháp, đưa các khái niệm âm dương, ngũ hành biến thiên của ngày tháng vào việc luận đoán các hào trong quẻ Dịch. Đễ dễ dàng diễn giải các tính lý phức tạp người ta đặt ra tên gọi các tính lý như dịch mã, quý nhân, đào hoa… tạo nên một hệ thống thần sát đa dạng. Ám động là một trong các tính lý của hào nên về bản chất cũng cần được coi là một loại thần sát mà không thể tác động nên sự động biến cố định trong nội bộ quẻ Dịch như hào động.
Và hiển nhiên việc có một khái niệm khác là “hào minh động” là thừa thãi.