Nếu bạn theo dõi các hoạt động luận đoán công khai của nhóm Dịch lý Nguyên Cát, bạn sẽ gặp nhiều ví dụ cho thấy việc sử dụng quy luật “chúng dĩ quả vi chủ” giúp việc luận đoán trở nên đơn giản và chính xác. Chúng tôi đã dự đoán trước việc đội tuyển Anh thất bại qua quẻ Địa Sơn Khiêm biến Thuần Khôn nhờ một biến thể của luật này.
1, Ngữ nghĩa và nguồn gốc
Về mặt ngữ nghĩa, “Chúng dĩ quả vi chủ, đa dĩ thiểu vi tôn” (gọi tắt là chúng dĩ quả vi chủ) tạm hiểu là đám đông do số ít dẫn dắt, số nhiều tôn trọng số ít.
Giống như nhiều lệ luật khác, “Chúng dĩ quả vi chủ” được phát hiện nhờ sự suy diễn của các nhà nghiên cứu Dịch lý sau thời Khổng tử, và trở thành một trong những lý thuyết quan trọng trong Dịch lý.
2, Tính âm dương trong Bát quái và cách lập quẻ bằng ba đồng tiền
Nhà Dịch lý huyền thoại Kinh Phòng (79 – 37 tr.CN) đời Tây Hán là người đề xuất ra phương pháp gieo quẻ ba đồng tiền, tính âm dương trong mỗi lần gieo mô phỏng tính âm dương của Bát quái. Qua đó, ngoại trừ hai trường hợp thuần dương (ba hào dương tương ứng với quẻ Càn) và thuần âm (ba hào âm tương ứng với quẻ Khôn) thì các trường hợp xuất hiện cả âm và dương thì thành phần ÍT hơn quyết định tính âm hay dương của kết quả.
Khi gieo được 1 hào dương, 2 hào âm – tương ứng với các quái Cấn, Khảm, Chấn – được tính dương.
Khi gieo được 1 hào âm, 2 hào dương – tương ứng với các quái Tốn, Ly, Đoài – được tính âm.
3, Lý luận
Quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” thể hiện xu hướng chuyển dịch về phía ít hơn để đảm bảo sự cân bằng tương đối của âm – dương. Theo học thuyết Âm Dương, trong mọi thực thể đều là chia thành hai nhóm thuộc tính âm và dương. Âm Dương vận động, tương tác với nhau và biến đổi phức tạp. Âm và Dương tuy phân biệt, một mặt cạnh tranh, thay thế nhau hình thành nên sự mất cân bằng. Nhưng ở một khía cạnh khác, Âm và Dương lại cần sự hỗ trợ của nhau để cả thực thể tồn tại và phát triển, vì vậy, khi sự mất cân bằng diễn ra đủ lớn, thì việc chuyển hóa sang mặt yếu hơn, ít hơn, lại trở thành xu hướng phát triển chung của tổng thể.
Sự chuyển dịch cân bằng này có thể diễn ra theo nhiều kịch bản khó định trước. Khi tính nào phát triển quá lớn, quá nhiều thì sẽ tự giảm bớt lại và chuyển hóa thành tính còn lại. Trong một xu hướng chuyển dịch khác, tính ít hơn sẽ phát triển sang hình thức mới, ưu việt hơn để cạnh tranh với tính nhiều.
Quy luật này thể hiện tính phát triển bền vững trong một tổng thể, ta có thể thấy vạn vật phát t
riển trong tự nhiên đều tuân theo quy luật này. Một chiếc cây nếu mọc một nhánh bên trái, thì nhánh tiếp theo sẽ mọc hướng về bên phải, các búp lá non nếu phát triển về bên trái sẽ cuộn tròn để phát triển về bên phải hoặc ngược lại. Hay trong những dải thiên hà, đều có những vòng xoáy đối xứng nhau. Tự thân các sự phát triển đều sẽ tuân theo sự đối xứng C hoặc đối xứng P theo một tỷ lệ đối xứng tương đối nào đó. Các nhà toán học đã tạo ra dãy số Fibonacci để lý tưởng hóa tỷ lệ đối xứng trong tự nhiên.
4, Quy luật phát triển về bên ít và sự dân chủ
Có một số ý kiến cho rằng quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” vi phạm nguyên tắc đa số nắm quyền trong chế độ dân chủ. Thực ra không phải thế. Biểu quyết dân chủ cần được hiểu là giải pháp đưa ra lựa chọn tối ưu cho tổng thể. Sự vật phát triển theo những xu hướng Tối ưu, “Chúng dĩ quả vi chủ” là một phần của xu hướng tối ưu đó. Quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” hình thành khi sự phát triển Tối Ưu Cũ đã đến ngưỡng mất cân bằng, phải thay thế bằng một giải pháp mới. Số Ít ở đây thể hiện ở chỗ: giải pháp mới này khi bắt đầu hình thành chỉ có một số ÍT người biết, nhưng nhờ khả năng tạo ra sự cân bằng mà sẽ trở thành xu hướng của số đông.
Ta có một cách hiểu khác “Chúng dĩ quả vi chủ” mô tả quá trình phát triển từ ít đến nhiều của một xu hướng mới, của một sự sáng tạo tốt hơn, cân bằng hơn.
5, Quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” mở rộng
Một hệ quả là việc không tuân theo quy luật chuyển dịch cân bằng, sự phát triển sẽ lâm vào trạng thái bế tắc, suy thoái, lâm vào khủng hoảng. Việc mất cân bằng hoàn toàn sẽ khiến thực thể tiêu vong phải chuyển hóa thành một thực thể khác. Dịch lý thể hiện trường hợp này bằng việc thái âm (khi quẻ hoàn toàn hào âm, không có hào dương nào) sẽ động biến thành dương và thái dương (trong quẻ hoàn toàn là những hào dương) động biến thành âm.
6, Ứng dụng trong luận đoán
Một lý thuyết nghe hay thế nào cũng không thể đứng vững nếu không có giá trị thực tế. Sự đánh giá cao của các nhà dịch lý từ hàng nghìn năm nay cho thấy quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” có giá trị ứng dụng to lớn. Nếu trong cuộc sống, việc xác định được một giới hạn cân bằng tương đối giúp ta đoán trước được xu thế phát triển của tương lai. Thì trong quẻ Dịch, phân tích tính âm dương và các yếu tố tạo nên sự cân bằng, hay gây mất cân bằng cũng giúp ta luận đoán chính xác.
Trở lại ví dụ thực tế được nhắc đến đầu bài, ngày 27/8/2016 nhóm nghiên cứu Dịch lý Nguyên Cát cùng các bạn học viên lớp Dịch lý căn bản khóa I thực hành gieo quẻ dự đoán trận Anh – Iceland vòng 1/16.
Câu hỏi khi gieo quẻ: “Đội tuyển Anh có thắng không?”
Quẻ gốc Địa Sơn Khiêm – Quẻ biến Thuần Khôn
Hầu hết những người theo dõi bóng đá đều nhận định Anh sẽ thắng. Nhưng quẻ gieo được lại là một trường hợp xấu. Quẻ gốc Địa Sơn Khiêm, thượng Khôn, hạ Cấn chỉ có hào 3 dương duy nhất. Dựa trên quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” đánh giá đây là một sự mất cần bằng, và sẽ tốt khi các hào âm khác cần chuyển hóa thành dương. Tuy nhiên hào dương duy nhất lại động, quẻ biến thành thuần Khôn với 6 hào âm, và cán cân âm – dương nghiêng hẳn về một phía. Thực tế diễn ra theo hệ quả quy luật “Chúng dĩ quả vi chủ” được nhắc đến ở mục 5 khi đội Anh thất bại với tỷ số 1 – 2.
Quy luật “chúng dĩ quả vi chủ, đa dĩ thiểu vi tôn” là một lý thuyết quan trọng bậc nhất trong Dịch lý. Được trình bày một cách ngắn gọn, trừu tượng, nhiều ẩn ý. Do đó cách tốt nhất để hiểu rõ ràng là phân tích chi tiết và nghiệm lý thực tiễn.
Tác giả: Hoàng Trung
